Door: Heleen Kuijper-Tissot van Patot, apotheker Clinical Cannabis Care
Wat is cannabis?
De cannabisplant bevat meer dan 400 verschillende werkzame bestanddelen, waarvan er zeker 100 vallen onder de zogenaamde cannabinoïden.
Aan deze bestanddelen dankt de cannabis zijn werkzaamheid. Naast de cannabinoïden bevat de plant terpenen. Terpenen zijn vaak sterk geurende stoffen. THC, tetrahydrocannabinol, naast CBD het meest bekend, is de stof die zorgt voor het hallucinogene effect van cannabis en is ook het belangrijkste bestanddeel voor de medicinale toepassing. THC wordt op recept voorgeschreven. CBD, cannabidiol, heeft geen geestverruimend effect en is als voedingssupplement vrij verkrijgbaar.
Werking Cannabis
Hoewel cannabis al eeuwen wordt toegepast, was het werkingsmechanisme tot voor kort onbekend. Pas in de jaren ‘60 zijn de cannabinoïden ontdekt. In de jaren ‘80 werden de receptoren, vooral in het CZS en het immuunsysteem, aangetoond. Na de ontdekking van endogene (lichaamseigen) cannabinoïden werden de eerste wetenschappelijk onderzoeken naar de werking van het endocannabinoïdesysteem opgestart (jaren ‘90). Recent onderzoek geeft ook inzicht in de combinatie van verschillende cannabinoïden. THC en CBD vertonen onderling interacties als beide, na elkaar of gelijktijdig, worden ingenomen. CBD kan bijvoorbeeld het psychotrope effect van THC afzwakken of voorkomen. Naast de verschillende aangrijpingspunten in het lichaam is ook de manier van inname bepalend voor de effectiviteit. Onder de tong ingenomen treedt het effect binnen 30 minuten op, bij inhalatie is dit binnen 5 minuten.
Verkrijgbaarheid medicinale cannabis
In Nederland zijn cannabisproducten met THC verkrijgbaar via de coffeeshops en op recept via de apotheek. Bij de coffeeshops, maar ook via de illegale kanalen, zijn er honderden cannabisvariaties in verschillende toedieningsvormen verkrijgbaar.
Medicinale cannabis (op recept) wordt o.a. bereid door De Transvaal Apotheek in Den Haag en Clinical Cannabis Care in Breukelen (voorheen Apotheek Cannabiszorg). Bedrocan heeft als enige bedrijf in Nederland een vergunning voor het telen van medicinale cannabis. tDe gekweekte planten voldoen aan hoge kwaliteitseisen en bevatten constante percentages van de werkzame stoffen.
Cannabisproducten op recept hebben een hoge gecontroleerde farmaceutische kwaliteit. Ze kunnen onder andere als olie worden geleverd. Hierdoor zijn ze gemakkelijk in gebruik. Verstrekking via de apotheek biedt tevens de mogelijkheid voor medicatiebewaking met andere medicijnen die worden gebruikt.
Omdat THC-bevattende producten ook verkrijgbaar zijn via de coffeeshops bestaat er geen compleet beeld van het aantal patiënten dat in Nederland medicinale cannabis gebruikt. Een schatting van het aantal patiënten dat cannabis gebruikt ligt tussen de 8 en 13 duizend.
Gebruik en toepassing
Cannabis wordt al eeuwenlang, zowel recreatief als medisch, toegepast. Toch is er nog niet voldoende kennis over zowel het werkingsmechanisme als de effectiviteit. Behandeling met cannabis wordt tegenwoordig ingezet bij een diversiteit van aandoeningen, zoals multipele sclerose, kanker, reuma en chronische pijn, als reguliere therapieën onvoldoende effect geven. Hierbij geneest cannabis niet de aandoening maar helpt het bij symptomen van de aandoening.
Medicinale cannabis wordt vaak als zelfmedicatie toegepast naast reguliere therapie. Uit onderzoek blijkt dat cannabis van toegevoegde waarde kan zijn als aanvulling op bestaande behandelingen als dit samen met een zorgprofessionals wordt vormgegeven.
Ervaring toepassing Cannabis
De kennis die er momenteel is over cannabis, is voornamelijk opgebouwd uit ervaringen. Wereldwijd gebruiken grote groepen patiënten cannabis. De kennis over cannabis bij patiënten is dan ook groter dan de kennis bij zorgverleners. Zowel de de grote variatie aan soorten als verschillende manieren van gebruik maken het moeilijk om alle ervaringen te vertalen naar één wetenschappelijke gefundeerde uitspraak over het toepassen van cannabis in de zorg. Wetenschappelijk bewijs zal mede met behulp van deze ervaringen opgebouwd moeten worden. Door de hoeveelheid aan ervaringen is al wel bekend dat er grote interindividuele effecten zijn. Een standaarddosering is hierdoor moeilijk vast te stellen. Cannabis past dan ook goed binnen een belangrijke trend in de zorg: personalised medicine. Behandelaars en patiënten dienen samen te zoeken naar de juiste persoonlijke dosering met het gewenste effect.
Professionele richtlijnen versus professioneel handelen
Door de grote interindividuele effecten en beperkte vergelijkbaarheid van wetenschappelijk onderzoek is het opstellen van richtlijnen zeer complex. Het schrijven van professionele standaarden en richtlijnen vindt plaats op basis van grondig wetenschappelijk onderzoek en onweerlegbare bewijzen. Cannabis vraagt om een andere benadering. De ervaringen dienen in dit geval een grotere rol te spelen bij het tot stand komen van een richtlijn om zo de toepassing van cannabis binnen de reguliere zorg te vergroten. Standaarden, zoals de NHG en de KNMP, kunnen bijdragen aan een optimale inzet van cannabis en het nog beter verkrijgen van real world evidence, zodat kennis over de toepassing verder verbetert.
Optimale maar zeker ook veilige integratie van medicinale cannabis is gebaat bij open en transparant gebruik. Dit voorkomt dat er toepassing buiten het zicht van de behandelaar plaatsvindt en dat mogelijke contra-indicatie en interacties gemonitord en begeleid kunnen worden.
Kennisasymmetrie
De bekende kennisasymmetrie tussen patiënt en zorgverlener is bij cannabis omgekeerd ten opzichte van de meeste reguliere geneesmiddelen. De meeste zorgverleners staan met 0-1 achter ten opzichte van de patiënt. Het is dus aan de zorg om kennis op te doen over het gebruik van medicinale cannabis en open te staan voor de ervaring van gebruikers en samen te werken aan een verantwoorde toepassing van cannabis, met een optimale uitkomst voor de patiënt.
Elk verhaal telt
Om nieuwe SAPHO-/SCCH-patiënten het gevoel te geven dat ze er niet alleen voor staan willen we graag een nieuwe uitgave maken van het boekje ‘SAPHO, wat?’, met daarin interviews van lotgenoten. Daarom ben ik op zoek naar mensen die willen vertellen over hun leven met SCCH. De interviews zullen in de nieuwsbrief verschijnen en later eventueel gebruikt worden voor de nieuwe uitgave van het boekje. Als je je draai gevonden hebt in het leven met SCCH ben ik ook heel benieuwd naar je verhaal. Het kan anderen inspireren en hoop geven. Heb je interesse om mee te doen, neem dan vrijblijvend contact met mij op. Ik ben zelf ook SCCH-patient. Florine Kerkmeer, 06-50641191 of florine@dds.nl.
Een diagnose, en dan?
Weet jij het moment nog dat je de diagnose SAPHO of SCCH kreeg? En dat je vanaf dat moment meer vragen dan antwoorden had? Om nieuwe SAPHO-/SCCH-patiënten te laten weten dat ze er niet alleen voor staan, willen we graag een nieuw boekje maken met patiëntenverhalen. We zijn daarom op zoek naar mensen die hun verhaal willen doen. Hoe heb jij je draai gevonden in het leven met SCCH? Doe je mee? Neem contact op met Florine Kerkmeer via 06-50641191 of mail naar florine@dds.nl.